Earth Hour Day : पृथ्वीसाठी एक तास, भविष्यासाठी एक पाऊल…

अर्थ आवर डे हा दरवर्षी मार्च महिन्याच्या शेवटच्या शनिवारी साजरा होणारा एक जागतिक उपक्रम आहे, जो हवामान बदल आणि ऊर्जा संवर्धनाच्या महत्त्वावर लक्ष केंद्रित करतो. या दिवशी रात्री 8:30 ते 9:30 या वेळेत जगभरातील लोक, संस्था आणि सरकारांना एक तासासाठी विजेची उपकरणे बंद करण्याचे आवाहन केले जाते. हा उपक्रम पर्यावरण संरक्षणाबद्दल जागरूकता वाढवण्याचा आणि टिकाऊ जीवनशैलीला प्रोत्साहन देण्याचा प्रयत्न करतो. आजच्या काळात, जिथे हवामान बदल ही एक गंभीर समस्या बनली आहे, तिथे अर्थ आवर हा एक प्रतीकात्मक पण प्रभावी संदेश देणारा दिवस आहे.

अर्थ आवरची सुरुवात 2007 मध्ये ऑस्ट्रेलियातील सिडनी शहरात झाली, जेव्हा वर्ल्ड वाइड फंड फॉर नेचर (WWF) आणि त्यांच्या भागीदारांनी हा उपक्रम प्रथम आयोजित केला. पहिल्या वर्षी, सिडनीतील 2.2 दशलक्ष लोकांनी आणि 2,000 हून अधिक व्यवसायांनी यात भाग घेतला. या यशस्वी सुरुवातीनंतर हा उपक्रम जागतिक स्तरावर पसरला. 2025 पर्यंत, अर्थ आवर 180 हून अधिक देशांमध्ये साजरा होतो आणि त्यात कोट्यवधी लोक सहभागी होतात. हा दिवस आता केवळ ऊर्जा बचतीपुरता मर्यादित नसून पर्यावरणीय कृतीसाठी एक जागतिक व्यासपीठ बनला आहे.

अर्थ आवरचा मुख्य उद्देश लोकांना आपल्या दैनंदिन ऊर्जा वापराच्या सवयींवर विचार करण्यास प्रेरित करणे हा आहे. हा एक तासाचा अंधार केवळ विजेची बचत करत नाही, तर हरितगृह वायूंचे उत्सर्जन कमी करण्यासाठी आपण काय करू शकतो, याची आठवण करून देतो. उदाहरणार्थ, 2019 मध्ये भारतात अर्थ आवर दरम्यान 1,200 मेगावॅट विजेची बचत झाली होती, ज्यामुळे सुमारे 1,000 टन कार्बन डायऑक्साइड उत्सर्जन टाळले गेले. ही आकडेवारी दर्शवते की सामूहिक प्रयत्नांचा खरोखरच किती मोठा परिणाम होऊ शकतो.

जागतिक स्तरावर, हा उपक्रम अनेक प्रतिष्ठित ठिकाणी दिसून येतो. पॅरिसमधील आयफेल टॉवर, न्यूयॉर्कमधील एम्पायर स्टेट बिल्डिंग आणि मुंबईतील गेटवे ऑफ इंडिया यांसारख्या ठिकाणी दरवर्षी या वेळेत दिवे बंद केले जातात. या प्रतीकात्मक कृतीमुळे माध्यमांचे लक्ष वेधले जाते आणि लोकांमध्ये पर्यावरणाबद्दल चर्चा सुरू होते.

अर्थ आवरच्या इतिहासात अनेक उल्लेखनीय घटना घडल्या आहेत. 2011 मध्ये, जपानमधील भूकंप आणि त्सुनामीनंतर, अर्थ आवर हा पुनर्बांधणी आणि आशेचा संदेश घेऊन आला. स्थानिक समुदायांनी यात भाग घेऊन ऊर्जा बचतीसोबतच एकता दर्शवली. त्याचप्रमाणे, 2020 मध्ये कोविड-19 महामारीदरम्यान, अर्थ आवर डिजिटल स्वरूपात साजरा झाला, जिथे लोकांनी सोशल मीडियावर #EarthHour चा वापर करून जागरूकता पसरवली.

या उपक्रमाचे परिणाम मोजणे कठीण असले तरी काही ठिकाणी यश दिसून येते. उदाहरणार्थ, युनायटेड किंगडममध्ये 2018 मध्ये अर्थ आवर दरम्यान 4% विजेच्या मागणीत घट झाली होती. तसेच, WWF च्या अहवालानुसार, हा उपक्रम दरवर्षी लाखो लोकांपर्यंत पर्यावरण संरक्षणाचा संदेश पोहोचवतो.

अर्थ आवरला काही मर्यादा आहेत. एक तास विजेचा वापर बंद करणे हा प्रभावी संदेश देतो, परंतु तो दीर्घकालीन बदल घडवत नाही. तसेच, सर्वच ठिकाणी याची अंमलबजावणी शक्य नसते, विशेषतः रुग्णालये किंवा आपत्कालीन सेवांमध्ये. तरीही, हा उपक्रम संधी प्रदान करतो – लोकांना शिक्षित करण्याची, सरकारांना धोरणात्मक बदलांसाठी प्रेरित करण्याची आणि नवीकरणीय ऊर्जेच्या वापराला चालना देण्याची.

पुढील अर्थ आवरसाठी आवाहन आज आपण ज्या हवामान संकटाचा सामना करत आहोत, त्यात प्रत्येक छोटे पाऊल महत्त्वाचे आहे. 29 मार्च 2025 रोजी होणाऱ्या या अर्थ आवरमध्ये आपण सर्वांनी सहभागी व्हायला हवे. आपल्या घरातले दिवे बंद करा, मित्र-परिवाराला यात सामील करा आणि सोशल मीडियावर #EarthHour वापरून हा संदेश पसरवा. एक तासाचा अंधार आपल्या ग्रहाला प्रकाशमान भविष्य देऊ शकतो. आपण एकत्र आलो, तर बदल घडवू शकतो. चला, या अर्थ आवरला आपण पर्यावरणासाठी एक पाऊल पुढे टाकूया!

– शब्दांकन : प्रमोद ढालकरी